Користење на сертифициран семеснки материјал во производство на житни култури

Под поимот сертифицирано семе кај житните растенија се подразбира:

 „сортно“ семе (зрно) кое со пропратни документи (Сертификат) е означено како семе од одделна категорија.

Семе кое се произведува под стручна контрола со примена на висока сортна технологија, односно примена на низа мерки во текот на производст

Произведеното семе од една сорта, мора да ги исполнува стандардните квалитети за сертифицирано семе според:

-          Законот за семенски и саден материјал за земјоделски растенија,

-          Правилникот за трговија со семенски материјал од житни растенија и

-          Правилникот за квалитетот на семенскиот материјал.

КАТЕГОРИИ НА СЕРТИФИЦИРАНО СЕМЕ

Според

-          Законот за семенски и саден материјал за земјоделски растенија (Сл. весник на Р. Македонија бр. 39/2006) и

-          Правилникот за трговија со семенски материјал од житни растенија (Сл. весник на Р. Македонија бр. 8/2007) семето на пченицата е категоризирано во 4 категории: 

o   предосновно,

o   основно,

o   сертифицирано семе од прва генерација и

o   сертифицирано семе од втора генерација. 

Според Законот за семенски и саден материјал за земјоделски  растенија  и  Правилникот  за  трговија  со семенски материјал од житни растенија, семето со кое се тргува се означува со официјална етикета. 

Категорија на семе                                                      Боја на официјалната етикета

Предосновно семе                                                        Бела  боја со љиљакова дијагонална линија

Основно семе                                                                  бела боја

Сертифицирано семе И генерација                          сина боја

Сертифицирано семе ИИ генерација                       црвена боја

Семенска мешавина                                                      зелена боја

Семенска мешавина претставува мешавина на семиња од различни сорти и видови житни растенија. На етикетата за семенска мешавина се означени составот на видовите, односно сортите во проценти.

УСЛОВИ ЗА КВАЛИТЕТ НА СЕМЕТО

Кај пченица:

Кат.    Најг. Содрж. на влага %     Сортна чистота најм. %     Вкупна ‘ртливост %    Аналитичка чистота %

О                           14                                            99,9                                       85                                        99

С1                         14                                            99,7                                       85                                        98

С₂                          14                                           99,0                                       85                                        98

Кај јачмен:

Кат.    Најг. Содрж. на влага %     Сортна чистота најм. %     Вкупна ‘ртливост %    Аналитичка чистота %

О                           14                                            99,9                                       85                                        99

С1                         14                                            99,7                                       85                                        98

С₂                          14                                           99,0                                       85                                        98

ГУБЕЊЕ НА РОДНОСТА НА СЕМЕТО

При репродуцирањето на семето во практиката во подолг период (2-3 години) семето ја губи (му се

Од економски аспект, да се сее меркантилно семе е нерентабилно и економски неисплатливо. Причините за изродување на семето можат да бидат различни и тоа:

-        биолошко мешање од страно оплодување меѓу сортите и

-        механичко мешање поради недоволното чистење на комбајните при жетва на различни сорти и видови.

Изроденото семе има помала енергија на ‘ртење, тоа е поситно и со помала маса на 1000 зрна. При сеидба на изродено семе, од него поникнуват помал % на зрна и се добива помал склоп на растенијата на м². Од изроденото семе се формират растенијата со помала родност, со поситно зрно и со намалена ‘ртливост.

ФИНАНСИСКА ПОДДРШКА

Во Програмата за финансиска поддршка во земјоделст

·         Услови за користење:

-          минимум 0,3 ха за секоја засеана култура одделно

-          прифатлива количина на семе:

Вид                                        Сеидбена норма                            Просечно

Пченица                              250-300                                                270

Јачмен                                 160-200                                               180

Тритикале                          240-300                                                250

‘Рж                                        180-250                                               200

Овес                                     120-160                                               140

Ориз                                     170-220                                                200

Пченка                                 20-40                                                     30

Сирак                                   10-30                                                     20

Потребни документи:

Покрај документите наво подмерката 1.1 дополнително се доставува:

1. Фискална сметка со пропратен документ за идентификација за припадноста на фискалната сметка (сметкопотврда, испратница, фактура платена во готово) или
2. Фактура со испратница за набавен семенски материјал и доказ за извршена исплата по фактура (банков извод од редовна исплата, компензација со банков извод од поми

Во случај  кога семенскиот материјал е од сопствено производство, се доставува:

1. Потврда за конечно сертифицирано семе и
2. Испратница во која задолжително ќе биде внесена количината на семенски материјал изразена во кг.

65 години Факултет за земјоделски науки храна,Скопје

СОВЕТИ ЗА ЃУБРЕЊЕ

Ѓубрење Согласно генералните препораки за одржување на почвената плодност според принципите на органското земјоделско производство, пред да се пристапи кон ѓубрење, задолжително да се изврши педолошка анализа за присуство на макро и микро елементи. Анализата на почвата мора да се врши на секои 5 години на следниве параметри: • механички состав; • органска материја; • рН; • електроспроводливост; • микро и макро елементи; • натриум. Понатамошната шема за ѓубрење да се изврши во соработка со стручни лица преку примена на органски ѓубрива, придржувајќи се на одредбите од Прилогот 1 од Правилникот за органско растително производство. Употребата на ѓубривата треба да биде во координација со сертификациското тело, откако претходно биле применети другите мерки за подобрување плодноста на почвата (плодоред, зелено ѓубрење, компостирање...). Арското ѓубре, осоката и урината од домашните животни (од говеда, компост од растителни отпадоци, заедно со природните органско биолошки додатоци и ѓубрива) ја сочинуваат основата на ѓубрењето во органското производство. Генерални насоки за употреба на ѓубривата: • Употребата на органските ѓубрива (посебно некомпостираните), треба да се изведе со нивно внесување во почвата (заорување, да не се остават расфрлани по површината) за да се избегне загубата на азотот. Подобро е вршење плитко заорување, за да не се оштетат корењата од растенијата, како и да се намали опасноста од појава на ерозија. Ѓубривата би требало да се внесат во почвата најмалку 3-4 месеци пред бербата; • Растворливите форми на органски ѓубрива (рибна емулзија, пепел од морски алги, пепел од морски треви, деривати од соја) се погодни за примена преку системи “капка по капка”, при што овозможуваат брзо надополнување на потребните материи; • Најголемиот број програми и шеми за ѓубрење се фокусираат на надополнувањето на азотот како главен елемент, со оглед на тоа што тој количински е најпотребен на растенијата. Вообичаените калкулации за определување на потребните количини азот кои треба да се додадат обично се однесуваат на вештачките ѓубрива. Органските системи дејстуваат на друг начин. Генерално, органските ѓубрива поспоро го ослободуваат азотот и се потпираат врз биолошката активност на микрофлората во почвата, која го разложува во форма соодветна за растенијата; • Кога се прават калкулациите за количините азот кои ќе бидат внесени, задолжително да се земат предвид количините кои во почвата ќе бидат внесени од меѓуредните култури (легуминози или мулч). На пр., ако во меѓуредот има посеано детелина (правилно прихранета и инокулирана), истата може да изврши фиксирање на 50-100 кg/ha годишно; • Да се води сметка за анализа на ѓубривото кое ќе биде внесено. Ако определените количини ѓубре се однесуваат само на количините од азот, може да предизвикаат проблеми при употреба на т.н. неизбалансирани ѓубрива (честата употреба на живинско ѓубре, кое е богато и со фосфор, може да предизвика проблеми со загадување на околината, како и недостаток на цинк во почвата). Овие проблеми се избегнуваат преку вршење редовни анализи и приспособување на количините врз база на резултатите од анализите. Јаболката, како и останатите овошни видови најмногу содржат вода и шеќери и одземаат многу помалку хранливи материи, споредено со другите култури. Оттука, пред подигање на насадот, најголемиот дел од потребите на овошките можат да бидат задоволени преку воведување соодветни меѓуредови посеви и органски мулч, како и со додавање вар и камено брашно. Ориентациони вредности за задоволување на потребите на растенијата 1: I. Ѓубрење на млад насад: a. Максимални дози: 40 kg/ha во I и 60 kg/ha во II година. II. Ѓубрење на насад во род: a. Азот: 1. Годишните дози не смеат да надминат 140 kg/ha 2. Количествата над 60 kg/ha, се додаваат во повеќе наврати b. Фосфор и калиум. Не смеат да се пречекорат следниве количини: 1. Почви со ниска содржина: 250 kg/ha P2O5 и 300 kg/ha К2О 2. Почви со нормална содржина: 50 kg/ha P2O5 и 150 kg/ha К2О 3. Почви со висока содржина: 30 kg/ha P2O5 и 75 kg/ha К2О. Вкупно внесените количини на ѓубре на имотот не смеат да содржат повеќе од 170 kg N годишно/ha.

Овоштарството во Македонија

Аронија

Aronija - Аронија и расад на аронии во Македонија Припаднос, сорти, подлоги на аронија Опис на некои сорти на аронија Ботаничка припадност и морфолошки карактеристики на аронија Аронијата е дрвенесто растение кое припаѓа во редот Rosales, фамилија Rosacea, подфамилија - Maloidea или јаболчесто овошје, род Aronia во кој се систематизирани два вида и тоа Aronia arbutifolia (L.) Pers, црвена аронија и Aronia melanocarpa (Michx.), црна аронија. Постои и еден природен хибрид помеѓу двата вида и тоа Aronia h prunifolia односно пурпурна аронија. Од сите овие видови за практиката најголемо значење имаат сортите кои водат потекло од црната аронија (Aronia melanocarpa Michx.). Аронијата е повеќе годишна овошна култура која потекнува од Источна Азија (Монголија). Природно најмногу е распространета во земјите од бившиот Советски сојуз, а поголеми површини од производни насади од оваа култура се застапени во Русија, Украина, Скандинавските земји, Полска, Романија, Унгарија, Бугарија, Канада и др. Како најмногу распространета во бившиот Советски сојуз, а особено во Сибирскиот регион во последните 30 години од минатиот век, во овој регион аронијата се одгледува на преку 5000 ха. На нешто помали површини се одгледува и во некои Источно Европски и Северно Европски земји. Во Република Македонија производен насад од аронија на површина од 0,4 ха, за првпат е посаден во околината на Пехчево, есента 1990 година, со саден материјал набавен од Бугарија. Насадот е посаден на растојание од 2.7 х 2.5 метри или по 1500 џбунчиња по еден хекрат. Според градбата на надземниот дел аронијата спаѓа во џбунести растенија. Џбунот се состои од голем број слабо развиени изданоци (повеќе од 80) со различна старост, кои секоја година излегуваат од коренот и кореновиот врат. Изданоците имаат црвенкасто - кафеава кора со впечатливи ленти цели. Леторастите се тенки, со жолта кафеава боја. Во зависност од бујноста на сортата димензиите на круната од џбунчето достигаат од 2.5 до 3 метри во висина и од 2 до 2.5 метри во ширина. Листовите се прилично кожести, поединечни, со должина на лиската до 6 цм и ширина од 3 до 4 цм. По форма се елиптични, со фини или мали запци. Лиската има сјајно темно зелена горна површина, со светло зелена долна страна и доста наметлива боја во текот на вегетацијата, а како наесен вегетацијата одминува добиваат атрактивна портокалова, винеста до пурпурно луминисцентна црвена боја. Цветовите се со бела боја и големина до 1.5 цм, соберени во соцветие во вид на китка со голем број на цветови (повеќе од 20). Тие се хермафродитни, содржат и машки и женски полови органи. Попрашувањето се врши главно преку инсекти. Плодовите во текот на вегетацијата се зелени, а со созревањето добиваат винесто црвена боја за да при полна зрелост постанат потполно црни. Тие имаат округла форма во вид на бобица, групирани се во соплодија со по 10 до 20 плода. Во зависност од сортата и технологијата на одгледување плодовите постигаат големина од 6 до 10 мм. Според начинот на формирање на плодовите аронијата спаѓа во групата на јаболчесто овошје а според изгледот и цврстината може да се групираат во јагодесто или ситно овожје. Со својот изглед во текот на вегетацијата и наесен пред опаѓањето на листовите џбунчето е доста атрактивно и може да послужи како декоративно растение за разубавување на просторот. Кореновиот систем е јако разгранет и компактен во површинскиот слој, а во подлабоките почвени слоеви коренчињата се слабо разгранети. Корените во хоризонтален правец се распространуваат од 3 до 4 м, а во длабочина достигаат од 60 до 100 цм. Еколошки услови за одгледување на аронијата Аронијата е култура која што не е могу пробирлива на климатските и почвените услови. Таа е адаптибилна и на сува и на влажна клима, но подобри резултати дава во реони со поумерена влажност во почвата и воздухот. Во текот на зимата надземниот дел издржува температури и пониски од -30 до -35°C, а кореновиот систем може да настрада на температура од -11 до -12°C. Во наши услови ретко кога се случуваат вакви температурни екцесии па поради тоа од овој аспект гледано оваа култура е потполно безбедна од измрзнување во текот на зимата. За оптимален развој на џбунчињата во текот на вегетацијата потребно е температурна сума над 10°C и од 120 до 150 дена период без појава на мразеви. За успешно одгледување на оваа култура и постигање на оптимални и квалитетни приноси количество на врнежи во текот на топлиот период од годината (во наши услови јуни-септември) треба да изнесува над 200 до 300 мм, во спротивно потребно е да се обезбедат услови за наводнување. Во однос на почвата не е голем пробирач, успева на песокливи но и на глинести почви. Не се погодни забарени почви и мочуришта. Подпочвени води треба да не бидат поплитки од 1.5 до 2 м.